Steeds meer bewijs: starten met een sterke MS-remmer voorkomt beperking

Hoe werken medicijnen voor MS? 

MS-remmende medicatie, ook wel ziektemodulerende behandelingen genoemd, remmen het afweersysteem. Daardoor ontstaat er minder schade aan de beschermlaag rondom de zenuwen en de zenuwen zelf. Zo kunnen schubs en hersenschade en daarmee beperking voorkomen worden.  

Verschillende soorten medicatie

De beschikbare MS-remmende medicijnen werken op het afweersysteem en remmen daardoor vormen van MS waar ontstekingen een belangrijke rol spelen. Oftewel relapsing MS, een vorm van MS die gepaard gaat met schubs. De eerste MS-remmers kwamen in de jaren '90 van de vorige eeuw op de markt. Intussen zijn er zo'n 15 verschillende MS-remmende medicijnen beschikbaar en er komen nog steeds nieuwe medicijnen bij. 

Hoogeffectieve en laageffectieve medicijnen

Omdat het beloop van MS moeilijk te voorspellen is, is het soms zoeken naar een passend medicijn. Artsen gebruiken hiervoor een gids met adviezen over de behandeling, de medische richtlijn. Hierin staat dat relapsing MS eerst behandeld kan worden met een laageffectief medicijn. Bijvoorbeeld glatirameer of interferonen. Zo’n medicijn is over het algemeen veiliger, maar minder effectief. Houdt het laageffectieve medicijn de schubs en de zenuwschade niet genoeg tegen? Dan kan de arts voorstellen om over te gaan op een sterker medicijn, oftewel een hoogeffectief medicijn. Bijvoorbeeld een MS-remmer die je met een infuus in het ziekenhuis krijgt. 

Trapsgewijze opbouw van medicatie

Dit trapsgewijs opbouwen van medicatie wordt ook wel een escalatiebehandeling genoemd. Het doel van escalatietherapie is om:

• niet onnodig krachtig te behandelen
• de risico’s van de behandeling te beperken
• en goed te zorgen dat de ziekte wel stabiel blijft

Wat zegt de richtlijn over vroeg starten met een hoogeffectief medicijn?

Als de MS aan het begin al erg actief is, kan de neuroloog volgens de richtlijn ook al meteen een hoogeffectief medicijn voorstellen. In de richtlijn is niet precies vastgelegd wanneer iemand met MS direct kan beginnen met hoogeffectieve medicatie. Dit verschilt per persoon. Daarom beslissen de arts en iemand met MS samen welk medicijn het beste past bij de situatie.

Risico’s van sterke medicijnen

Gemiddeld gezien geven sterkere MS-remmers ook een groter risico op ernstigere bijwerkingen. Bijvoorbeeld het krijgen van andere ziekten van het afweersysteem, een allergische reactie, ontstekingen, problemen met de lever of kanker. Dit is de reden dat sterke MS-remmers worden gegeven als de voordelen opwegen tegen de risico’s. De medische richtlijn adviseert alleen mensen met zeer actieve MS direct met een sterke MS-remmer te behandelen. Dat wil zeggen als iemand veel schubs heeft, als de schubs heel heftig zijn, of als er veel ontstekingen te zien zijn op de MRI. 

Ontwikkelingen in de behandeling

Door wetenschappelijk onderzoek komt er meer kennis over de behandeling van MS. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat mensen die vroeg starten met een hoogeffectief middel minder risico lopen op schade en beperking dan mensen die later pas overgaan op hoogeffectieve medicatie. Daarom beginnen mensen met MS in overleg met hun neuroloog steeds vaker direct met een hoogeffectief medicijn. Daarnaast wordt de voortgang van MS goed gecontroleerd. Hierdoor kan er bij mensen die een laageffectief medicijn gebruiken snel worden overgegaan op een hoogeffectief middel wanneer er toch ziekteactiviteit is.

Onderzoek naar direct starten met hoogeffectieve medicijnen 

Een Braziliaanse onderzoeksgroep maakte in 2022 een overzicht van 7 onderzoeken naar de verschillende aanpak in behandeling. In die studies werd vroeg starten met een hoogeffectieve MS-remmer vergeleken met de escalatiebehandeling. Aan alle studies samen deden bijna 3500 mensen met MS mee. Na 5 jaar bekeken de onderzoekers de beperkingen door MS. Het bleek dat deelnemers die vroeg waren gestart met hoogeffectieve medicatie 30% minder kans had op verslechtering van het functioneren. De verslechtering van de gezondheid door MS ging dus sneller in de groep die een escalatiebehandeling volgde.  

In een in 2024 gepubliceerd artikel lieten Oostenrijkse onderzoekers zien dat direct starten met hoogeffectieve medicijnen de kans op een schub met 78% verlaagde ten opzichte van een escalatiebehandeling. Ook ging de achteruitgang sneller bij de groep die een escalatiebehandeling kreeg. Vroeg starten met hoogeffectieve medicijnen was het meest effectief voor mensen met actieve of zeer actieve MS. Aan dit onderzoek deden 970 mensen met RRMS mee. 

Omdat deze onderzoeken werden gedaan bij jonge mensen die nog weinig beperkingen hadden, is er meer onderzoek nodig. Hierdoor moet duidelijk worden wat direct starten met hoogeffectieve medicatie voor andere groepen mensen betekent. Ook is meer inzicht nodig voor wie dit precies nodig is en voor wie een voorzichtiger start misschien ook mogelijk of zelfs beter is. 

Onderzoek naar de risico’s van sterke MS-remmers 

Ernstige bijwerkingen zijn belangrijk om op te letten bij hoogeffectieve medicatie. Toch blijkt uit studies dat het risico op bijwerkingen even hoog is bij vroeg starten met sterke medicijnen als bij de escalatiebehandeling. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het risico op deze bijwerkingen bij de escalatiebehandeling vooral later komt. Het risico op bijwerkingen neemt ook toe met de leeftijd en behandelduur. Er is steeds meer kennis over ernstige bijwerkingen bij sterke medicatie. En hoe de risico’s zo laag mogelijk gemaakt kunnen worden. Bijvoorbeeld door voor de start van de behandeling te vaccineren, te controleren op het JC-virus en regelmatig bloedonderzoek te doen om te kijken of er afwijkingen zijn.  

Onderzoeken bij kinderen en jongeren 

Ook bij kinderen en jongeren met MS lijkt vroeg starten met een hoogeffectieve MS-remmer het overwegen waard. Uit een Franse studie uit 2023 blijkt dat kinderen met MS die worden behandeld met een sterke MS-remmer minder schubs en nieuwe MS-littekens krijgen dan kinderen die interferon gebruiken, een minder sterk medicijn. 

Onderzoekers van over de hele wereld publiceerden in 2024 samen een onderzoek naar de werking van hoogeffectieve medicatie bij jongeren die voor hun 18e de diagnose MS kregen. Van die groep hadden vooral jongeren met weinig beperking door MS de meeste voordelen van het vroeg starten met sterkere MS-remmers. Zij hadden minder kans op nieuwe beperkingen door MS. 

Vervolgonderzoek 

Het onderzoek naar meteen beginnen met hoogeffectieve medicijnen is vooral gedaan bij mensen die op jonge leeftijd MS hebben gekregen. Meer onderzoek is nodig met mensen die op latere leeftijd MS hebben gekregen en mensen met veel beperking door MS. 

Een medicijn kiezen  

Mensen die MS-remmende medicatie gebruiken of gaan gebruiken en hier vragen over hebben, kunnen die het beste stellen aan de neuroloog of MS-verpleegkundige. Het is goed om hier tijd voor te nemen en na te denken over bijvoorbeeld de ernst van de klachten, familieplanning, mogelijke bijwerkingen en de manier van toedienen. Lees meer over het kiezen van een behandeling op MS.nl en lees en deel ervaringen in de community.  

In het kort: 

• MS-remmende medicatie remmen het afweersysteem, wat schubs en hersenschade helpt voorkomen. 
• Er zijn zo'n 15 verschillende MS-remmers beschikbaar, vooral voor relapsing MS. 
• Behandeling kan trapsgewijs gebeuren, met eerstelijnsmedicatie (veiliger, minder effectief) en tweedelijnsmedicatie (sterker, maar risico op heftige bijwerkingen). 
• Een andere mogelijkheid is vroeg starten met hoogeffectieve medicatie. Dit kan voordelen hebben, zoals minder schubs en beperkingen door MS. Wanneer iemand (zeer) actieve MS heeft, kan direct starten met hoogeffectieve medicatie dus een goed idee zijn. 
• Het onderzoek is tot nu toe vooral gedaan bij jonge mensen met weinig beperking door MS. 
• Hoogeffectieve medicijnen geven meer risico op bijwerkingen, maar deze kunnen voorkomen of behandeld worden. Door regelmatig de bijwerkingen te controleren, kunnen deze op tijd herkend worden. 
• Ook bij kinderen en jongeren blijkt vroeg starten met hoogeffectieve medicatie effectief. 
• Het effect van vroeg starten met hoogeffectieve medicijnen is nog niet bij alle groepen goed onderzocht. Er is meer onderzoek nodig bij mensen met veel beperking en mensen die op latere leeftijd MS hebben gekregen. 
• Overleg met een neuroloog is belangrijk bij het kiezen van medicatie. 

Aan dit artikel werkten neurologen Eva Strijbis van het Amsterdam UMC en Elske Hoitsma van het Alrijne Ziekenhuis mee.